ζάρι

Μικρός κύβος, κοκάλινος ή από ελεφαντόδοντο ή πλαστικός, με στίγματα σε καθεμία από τις έξι όψεις του, που συμβολίζουν τους αριθμούς από το 1 έως το 6. Χρησιμοποιείται σε τυχερά παιχνίδια. Τα ζ. ήταν γνωστά από την αρχαιότητα, και οι Έλληνες τα ονόμαζαν κύβους. Εφευρέτης τους ήταν ο Παλαμήδης, βασιλιάς της Ευβοίας. Δίδαξε τον τρόπο που παίζονται στους Έλληνες στην πολιορκία της Τροίας και προσέφερε κύβους στον ναό της θεάς Τύχης. Το παιχνίδι αυτό το έπαιζαν και οι Αιγύπτιοι, οι Φοίνικες και οι Ινδοί. Στην αρχαία Αθήνα ήταν πολύ δημοφιλές, κυρίως στα συμπόσια. Στην κάθε πλευρά του κύβου υπήρχε ένας αριθμός, από το 1 έως το 6, μέσα σε έναν ή δύο κύκλους. Έριχναν στο τραπέζι δύο ή τρεις κύβους μέσα από ένα χωνί που λεγόταν πύργος, αφού πρώτα το ανακινούσαν καλά. Κέρδιζε εκείνος που έβγαζε το μεγαλύτερο άθροισμα. Οι τρεις εξάδες, που ήταν και το καλύτερο αποτέλεσμα, λέγονταν Αφροδίτη και οι τρεις μονάδες, που ήταν το χειρότερο, λέγονταν κύων. Τα κέντρα όπου έπαιζαν κύβους, τα αποκαλούσαν κυβεία. Στη μέση της αίθουσας υπήρχε ένα τραπέζι με την ονομασία τηλία. Γύρω από την τηλία κάθονταν ή στέκονταν όρθιοι αυτοί που συμμετείχαν. Ονομαστό ήταν το κυβείο, που βρισκόταν στην Αθήνα, στο ιερό της Σκιράδος Αθηνάς. Στη Ρώμη έπαιζαν κύβους ακόμα και οι αυτοκράτορες. Οι κύβοι, συνήθως, ήταν κατασκευασμένοι από κρύσταλλο με χρυσούς αριθμούς. Τελικά όμως απαγορεύτηκαν και επιτρέπονταν μόνο στα Σατουρνάλια (ρωμαϊκή γιορτή). Διάφοροι τύποι σύγχρονων ζαριών. Οι αρχαίοι Έλληνες τα ονόμαζαν κύβους.

* * *

το (Μ ζάρι και ζάριν και ἀζάριν και ἀζάριον)

1. μικρός κύβος, συν. ξύλινος ή κοκάλινος, τού οποίου οι έδρες είναι αριθμημένες από το 1 ώς το 6 και το οποίο χρησιμοποιείται για παιχνίδι

2. παιχνίδι με ζάρια.

[ΕΤΥΜΟΛ. < αραβ. az-zahar].